Auteur: Menten Leen

Bron: Keep it Green

Voor een groene grasmat het hele jaar door

Het is begin december als we in Tubeke een afspraak hebben met Frédéric Cahay. De Head Groundsman van het trainingscentrum van onze nationale voetbalelftallen vertelt er honderduit over de essentiële – maar soms wat onderschatte – taak om de voetbalvelden in optimale conditie te houden, zodat ze het hele jaar door bespeelbaar zijn. Verslag van een leerrijke ontmoeting ‘op het terrein’.

De bouw van het Nationaal Trainingscentrum in Tubeke ging begin jaren 2000 van start; het werd na een woelig traject officieel ingehuldigd in 2016. En sinds het complex volledig operationeel is, wordt het maximaal gebruikt. Naast de Rode Duivels en de Red Flames komen er ook geregeld buitenlandse teams of Belgische teams trainen. In het Proximus Basecamp vinden zij de beste omstandigheden wanneer het weer hun eigen terreinen onbespeelbaar heeft gemaakt. En ook de Belgische scheidsrechters komen er aan hun conditie werken. Keerzijde van de medaille: intensief gebruik vraagt intensief onderhoud. Een volledig team van greenkeepers is dan ook constant in de weer om de vijf grasvelden, twee kunstgrasvelden en het indoorveld het hele jaar in de beste conditie te houden. Frédéric Cahay is Head Groundsman in Tubeke, maar ook bij Standard Luik: “Hier in Tubeke hebben de twee oudste velden (van voor 2014) een andere bodemstructuur dan de drie andere grasvelden. We moeten hun onderhoud dan ook afstemmen op het verschil in bodemsamenstelling. Omdat teams de ene dag op het ene veld en de andere dag op een ander veld kunnen trainen, moeten we onze activiteiten zo organiseren dat alle velden op elk moment technisch gelijkwaardig zijn. Om die homogene bodemcondities te garanderen, voeren we minstens één keer per week metingen uit met specifieke geavanceerde apparatuur.”

Op scherp gesteld door zero-fyto
Met meer dan 22 jaar ervaring en een diploma in de landbouwkunde kent Frédéric Cahay de wereld van de grassportvelden door en door. Hij werkte voor een vijftiental golfclubs in België, Frankrijk en zelfs in Congo, voor hij zich meer ging toespitsen op de voetbalwereld.

“Lang vóór het verbod op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen waren wij al bezig met het zero-fytobeleid op de golfbaan van Naxhelet. Als pioniers leerden we er al doende. Zero-fyto heeft ons werk er niet eenvoudiger op gemaakt. We moeten op zoek naar oplossingen nadat de problemen zich hebben voorgedaan, omdat er nog geen 100% effectieve curatieve behandeling is. We grijpen dus preventief in.

Terwijl het gras van een golfbaan onder constante druk staat (het wordt korter gemaaid op 4 mm), is de grasmat van een voetbalclub in de praktijk beter beheersbaar. Het komt er vooral op aan de basisprincipes onder de knie te krijgen, de bemesting aan te passen aan de veranderende bodemomstandigheden, de juiste dosissen biostimulanten te vinden, en de beregening correct af te stellen. Die combinatie maakt de ondergrond veerkrachtiger. Uiteraard is er nog een groot verschil tussen de bevindingen uit empirisch onderzoek en de effectieve reactie van de bodem. We hebben daarom goed onderbouwde studies nodig om processen te valideren en nieuwe ideeën te onderzoeken.”

Leren door kennis te delen
België is een voorloper op het vlak van zero-fyto. Uiteraard zijn de leveranciers van producten voor het onderhoud van het gazon de voornaamste bron van kennis. Maar ze zijn zeker niet de enige. Frédéric Cahay: “We kunnen er niet om heen dat er van alles op de markt te vinden is. Daarom is het essentieel dat je goede relaties onderhoudt met je leveranciers. En dat je kunt vertrouwen op hun expertise om de juiste criteria te bepalen voor de selectie van de meest doeltreffende producten.”

“De contacten die je legt op beurzen en de uitwisseling van ervaringen met de greenkeepers van buitenlandse clubs zijn misschien nog belangrijker. Ze bieden me de kans om nieuwe benaderingen te ontdekken. Het is ook dankzij die contacten dat ik kennismaak met nieuwe processen die al met succes worden ingezet door grote voetbalclubs die toegang hebben tot grotere budgetten en meer geavanceerd onderzoek. Deze ontmoetingen zijn vaak ook een trigger om nieuwe denkpistes in te slaan.”

Efficiënt beheer wordt mee bepaald door interne steun
Om de velden het hele jaar door bespeelbaar te houden en optimale omstandigheden te garanderen, kan Frédéric Cahay rekenen op een gepassioneerd en zeer veelzijdig team van een tiental medewerkers. Daarnaast is er de steun van het bedrijf Devillers, dat zijn machinepark beschikbaar stelt wanneer dat nodig is.

Frédéric Cahay: “Ons team wordt steeds professioneler en breidt zijn kennis steeds verder uit. We worden bovendien uitstekend ondersteund door de directie. Zo keurden ze een paar jaar geleden bijvoorbeeld mijn idee goed om een gerobotiseerde grasmaaier te introduceren en sindsdien zijn we blijven samenwerken met de fabrikant om de technologie verder te ontwikkelen. In de nabije toekomst zullen we een opvangbekken voor regenwater en drainagewater bouwen. Het doel is volledig autonoom te worden door water op te vangen en te zuiveren voor ‘milieuvriendelijk’ hergebruik in een gesloten circuit. En sinds een jaar zetten we nu een pomp met nanobellen in. Bij deze innovatieve technologie worden nanobellen met zuurstof geïnjecteerd die maandenlang in hoge concentraties in het water blijven. Op die manier wordt de groei van micro-organismen gestimuleerd en de wortelontwikkeling bevorderd. Op het gebied van veiligheid zijn we, in samenwerking met Raw Stadia, een technologie aan het testen die de staat van de velden monitort om te garanderen dat het lichaam van de spelers zo weinig mogelijk fysiek wordt belast en het risico op blessures wordt beperkt.”

De budgetten in Tubeke mogen dan wel niet in de buurt komen van die van de grote internationale clubs, de resultaten zijn wel om fier op te zijn. Begin december liggen de velden er namelijk nog prachtig bij. “Een positief aspect van zero-fyto is dat de groundsmen en greenkeepers weer in beeld zijn gekomen en dat de communicatie met de federatie en met de leden er beter op is geworden. Ere wie ere toekomt! Ik heb hier het geluk dat de directie naar mij blijft luisteren. Ik kan mijn werk doen in de best mogelijke omstandigheden. En ik voel dat er respect voor mijn werk is. Als ik positieve reacties krijg van de spelers van de nationale ploeg, dan is dat een hele mooie waardering”, besluit Frédéric Cahay.

Twaalf nieuwe assistent-hoofdgreenkeepers

Bron: Greenkeeper.nl

Twaalf cursisten hebben eind januari hun diploma in ontvangst genomen na een succesvolle afronding van de opleiding assistent-hoofdgreenkeeper aan HAS green academy.

De cursisten moesten een uitdagende eindopdracht uitvoeren: het creëren van een levendige beschrijving van een golfbaan, waarbij ze hun cursuskennis moesten inzetten voor zowel een kwalitatief rapport als een overtuigende presentatie.

Experts
Als aanstaande assistent-hoofdgreenkeepers werden ze aangemoedigd om actief bronnen- en veldonderzoek uit te voeren en in gesprek te gaan met experts, waaronder de hoofdgreenkeeper zelf. Daarnaast doorstonden ze een pittige schriftelijke toets, waarin de kennis van zeven cursusdagen geëxamineerd werd.

De geslaagden zijn: Leon in ’t Groen, Lars Janssen, Jonathan de Jong, Roland Jonkers, David Oosting, Nick Paulussen, Joep van Putten, Amaury Van den Abbeele, Wim Vanoverberghe, Marc Verhagen, Remy de Vos en Richard Zwemmer.

Beste leden,

Op dinsdag 5 maart 2024 organiseert de GAB haar laatste vergadering van het winterseizoen 2023-2024 op de Royal Golf Club van België in Tervuren.

Deze club werd in 1906 opgericht door koning Leopold II en is daarmee een van de oudste en meest prestigieuze clubs van het land, met een 18-holes en een 9-holes baan in een prachtige botanische tuin.

Bij de aanleg van het Geografisch Arboretum van Tervuren begin 20e eeuw werden allerlei boomsoorten uit de gematigde streken van de wereld naar België gebracht.
Op verzoek van de Koning werden deze zaden en planten ook gebruikt bij de aanleg van de golfbaan, zodat je vandaag speelt tussen Amerikaanse zilveresdoorn, laurier uit Portugal, Canadese populieren, dennensoorten uit de Himalaya en China… een hickory, waarvan het hout vroeger – toepasselijk – werd gebruikt om golfclubs te maken.

Waar moet u zijn?
Royal Golf Club of Belgium
Château de Ravenstein
3080 Tervuren
www.rgcb.be

Op de agenda staat:
9:00u-10:00u: ontvangst

10:00u-11:00u: Wetting Agents (Michael Fance (Aquatrols)) (UK)
11:00u-12:00u: Bunker Renovation @ Ravenstein (Kneale Diamond (CapillaryFlow) & Rob Hoekstra (Greenmix) (UK)
12:00u-12:15u: Soudal Open (Michael Jones/Valentine Logé)
12:15u-12:45u: Algemene Vergadering (NL/FR)

12:45u-14:15u: lunch

14:15u-15:15u: Rondleiding op het terrein met hoofdgreenkeeper Peter Hayen en CapillaryFlow (NL/FR/UK).

Inschrijven en annuleren is mogelijk t.e.m. 26 februari 2024. Daarna is het niet meer mogelijk om te annuleren en uw bijdrage terug te krijgen.
(Deelname: leden: 40€, niet-leden: 100€)

VOLZET

Bron: GreenTechPower

Twee mogelijke oorzaken
> bodemstructuur
> of storende laag

Tijdens de wintermaanden is het ideaal om te meten wat er gaande is in de bodem. Er zijn twee courante metingen:

Bodemanalyse (bodemkwaliteit):
De winter is het ideale moment om een bodemstaal te nemen. De (gras)plant is dan in rust, neemt weinig voedingsstoffen op en geeft dus op deze manier een actuele weergave van de beschikbare voedingsstoffen in de bodem. Bodemstalen nemen in de winter geeft je dan voldoende tijd om de resultaten van het labo te evalueren en een bemestingsplan op te maken.

Penetrometer (meten van storende lagen):
Dit eenvoudige gereedschap bepaalt de mate van grondverdichting. Dit is een T-vormig toestel voorzien van een drukmeter die de waarde in ‘bar’ aangeeft. Het doel is om storende lagen op te sporen zodat we de juiste beluchtingsmethode kunnen inzetten om deze storende lagen te gaan opheffen. Een verdichting van meer dan 20 bar is niet wenselijk, want wortels kunnen dan zeer moeilijk penetreren in de bodem. Bovendien is een tekort aan zuurstof in de bodem problematisch voor zowel waterinfiltratie als voor opname van voedingsstoffen.

Nota:
Nicolas De Schutter is oprichter-eigenaar van NDS Green Solutions uit Rumst.
Deze startende éénmanszaak richt zich als consultant op gazonproblematieken voor particulieren en als ervaren greenkeeper naar het onderhoud van golfbanen.
Dankzij zijn internationale studies ‘Golfcourse Management’ en zijn 20 jaar ervaring met verscheidene bodem- en grastypes is hij de aangewezen persoon voor het tijdelijk onderhoud van golfbanen.
Zijn vakkundigheid als ‘grasdokter’ maken hem een deskundig aanspreekpunt voor onder meer de ontleding van bodemanalyses, het pesticidenvrij beheer van grasvelden en het gezond maken van de bodem met het oog op droogteresistentie.
Nicolas werd in 2019 genomineerd voor ‘greenkeeper of the year’ en wordt in de sector aanzien als ‘greenfluencer’.

Bron: Keep it Green

Aanleg en onderhoud van sportvelden

De buitensportvelden lagen er de voorbije weken verzopen bij. Tal van trainingen en matchen werden afgelast omdat de velden onbespeelbaar waren. Het is allicht maar een voorproefje van wat ons nog te wachten staat door de klimaatverandering. Dat meent althans Steven Mattelin, werfleider bij landschapsaannemer Krinkels. Hij licht graag toe hoe een goede bodemstructuur, waterdoorlatendheid en professioneel onderhoud een natuurgrasveld in topvorm houden.

Ervaren partner in de sportwereld
Sportclubs en -organisaties over heel België doen een beroep op Krinkels voor het onderhoud van hun grasvelden. Werfleider Steven Mattelin noemt enkele namen als voorbeeld: “KV Oostende, SK Deinze, Sport Vlaanderen, de terreinen van Gent, Oostende, Charleroi, Antwerpen… We worden ook vaak ingeroepen om pleinen klaar te stomen voor Europese en internationale wedstrijden, zoals bij de Kevin De Bruyne Cup vorige zomer.”

Een team van dertig arbeidskrachten staat in voor het onderhoud van een 320-tal sportvelden. “In de winter zijn ze niet allemaal continu op de pleinen aan het werk natuurlijk, maar in het regeneratieseizoen en het hoogseizoen draait de ploeg op volle toeren”, aldus Steven Mattelin.

De bodem bijt de spits af
Ieder jaar legt Krinkels een twintigtal nieuwe sportvelden aan. “Voorafgaand aan de grondwerken wordt er best een granulair bodemonderzoek uitgevoerd. De kost van zo’n onderzoek is te verwaarlozen. Aan de hand van deze analyse kan de bodem behandeld worden, zodat de toplaag de ideale samenstelling heeft. Met wat we eruit leren, kunnen we de bespeelbaarheid van het natuurgrasveld enorm verhogen”, vertelt Mattelin. “Het spijtige is dat het budget voor de aanleg van een natuurgrasveld vele malen lager ligt dan het budget voor de aanleg van een kunstgrasveld.”

“Bij een kleigehalte boven de vijf procent verzanden we de toplaag. Anders is de waterdoorlatendheid onvoldoende, wat nefast is voor de bespeelbaarheid in natte periodes. In zware grond wortelt het gras ook minder goed, en dan is er snel speelschade. Dat veroorzaakt oneffenheden en open plekken, waar onkruid vrij spel krijgt als er niet snel weer ingezaaid wordt.”

Scoren op groenblauwpeil
Krinkels ondertekende de Green Deal Sportdomeinen. “Ons bedrijf zet zich dan ook in voor efficiënt waterbeheer op sportterreinen. Dat is niet alleen goed voor de natuur”, zegt Mattelin, “het bevordert ook de bespeelbaarheid van de velden. We zorgen ervoor dat hemelwater op zoveel mogelijk plaatselijk infiltreert en opgevangen wordt voor gebruik in droge periodes. Dat doen we vooral door te ontharden en wadi’s en vijvers aan te leggen rond de pleinen, en met infiltratiekratten om water te bufferen.”

Krinkels bevordert ook de biodiversiteit rond de pleinen. Plaag- en onkruidbestrijding gebeuren zo ecologisch mogelijk. Steven Mattelin licht toe: “Alleen in uitzonderlijke, extreme gevallen komen er nog chemische middelen aan te pas, en dan wel in uiterst nauwkeurig gedoseerde hoeveelheden. Engerlingen bestrijden we met de Vredo Fluid Feeder. Hij injecteert nematoden in de grond, en die parasiteren de schadelijke keverlarven. Om onkruid te verwijderen, verticuteren en wiedeggen we de grasmat, onder andere. Voor onkruiden met penwortels zetten we onze onkruidrobot Violette in.”

Robots aan de aftrap
Vredo Fluid en Violette zijn niet de enige innovaties. “We zetten ook meer en meer robotmaaiers in. Die verhuren we met service erbij: messen vervangen, de werking monitoren vanop afstand, werkuren aanpassen naargelang de speeluren… Ook voor de belijning doen we een beroep op robotica. Onze nieuwe belijningsrobots werken op gps én laser, zodat hun werking zelfs onder grote bomen en lichtmasten en omsloten door tribunes onberispelijk blijft”, besluit Mattelin.

Bron: Keep it Green

Afschaffing van handmatig hendelsysteem

De belangrijkste doeleinden van een bezander/topdresser zijn het verbeteren van de bodemkwaliteit, egaliseren van het oppervlak, verbeteren van de bodemstructuur, beheersen van de viltlaag, helpen bij doorzaaien, en verbeteren van het algehele uiterlijk van het gazon. Toppers in het genre zijn de Rink-machines van Redexim. Die laatste zijn in de sector vooral bekend voor hun Verti-Drain®. Redexim wordt in de BeLux verdeeld door Firma Thomas uit Merchtem.

Simon Lagae, sales Firma Thomas: “Het is belangrijk om weten dat Redexim-machines voor 95% werktuigen zijn, vooral toegespitst op tractoren. Het Nederlandse merk is sterk gepositioneerd voor zowel kunst- als natuurgras. Met Verti-Drain® als bekendste exponent, sinds de jaren 80. Daar kan niemand omheen. Maar wat de laatste tijd steeds meer aan belang wint, zijn de Rink-bezanders – topdressers, in het Engels. Rink Maschinenbau, gevestigd in Duitsland, heeft in samenwerking met Redexim namelijk enkele bezanders ontwikkeld én verbeterd voor het uiterst nauwkeurig verspreiden van zand en infill-materialen. De snelheid van de band en die van de borstel of spinner zijn met hoge precisie op elkaar afgestemd, wat zorgt voor een optimale strooidikte.”

Bezanders, van handmatig naar hightech
Bezanders zijn ontworpen om zowel zand voor natuurgras en kunstgras als infill voor kunstgras te verspreiden. Wanneer er gebruik wordt gemaakt van een Verti-Drain® voor het prikken en beluchten van de grond, wordt de toegang van essentiële voedingsstoffen tot de wortels vergemakkelijkt. Dit omvat elementen zoals zuurstof, water en meststoffen.

“Vroeger werd de werking van de bezander met een simpele, hydraulisch gestuurde hendel geregeld. Dat kreeg een stevige update. Nu zorgt een knop – Analog Flow Control System – ervoor dat de band begint te draaien, de schuif opengaat en de borstel of spinner aangestuurd worden. De Rink DS-serie biedt een gebruiksvriendelijk en intuïtief systeem, wat de algehele soepelheid van de bediening verbetert”, gaat Simon Lagae verder. “Deze verbetering maakt de werkplek niet alleen veiliger, maar ook aanzienlijk efficiënter. Door te voldoen aan de IP 65-norm, is de serie uitzonderlijk geschikt voor buitengebruik. Bovendien bevat ze wereldwijd beschikbare standaardonderdelen van toonaangevende merken, wat zorgt voor een snelle en kosteneffectieve levering wereldwijd. Deze aanpak garandeert topkwaliteit voor gebruikers, door betrouwbaarheid te combineren met gemak.”

Hybride besturingssystemen transformeren werkefficiëntie
Er zijn ook hybride systemen beschikbaar. Deze oplossingen bieden een grotere flexibiliteit, wat de ervaring van de gebruiker aanzienlijk verbetert. Met de toegenomen efficiëntie voldoet het perfect aan de behoeften en eisen op het gebied van automatisering, productiviteit en efficiëntie.

“Er bestaan twee versies: DS Hybrid PotiPro Control system en DS Hybrid Vision X control system. Met PotiPro heb je alle hoofdfuncties direct binnen handbereik vanuit de bestuurdersstoel. Het compacte ontwerp en de intuïtieve interface bieden volledige controle over de machine met minimale inspanning.

Je kunt de snelheid van de band vanuit het bedieningspaneel (zowel PotiPro als Vision X) aanpassen. Dat regelt hoeveel materiaal er naar de achterste schijven/borstel wordt gestuurd. En dit allemaal vanuit de bestuurdersstoel. Geen gedoe meer met in en uit de cabine springen, dus.” “Het vlaggenschip van de Rink DS-serie, de Hybrid met het VisionX-besturingssysteem, vertegenwoordigt de meest geavanceerde optie. Het is uitgerust met een soepele en gebruiksvriendelijke display. Met dit systeem kunnen tot wel twintig aangepaste strooiprogramma’s worden gecreëerd, waardoor het mogelijk is om voorinstellingen op te slaan voor verschillende oppervlakken of gebieden. Bovendien is het systeem beschikbaar in meerdere talen. Een volledig gedigitaliseerde en geautomatiseerde toekomst ligt binnen handbereik”, besluit Simon Lagae.

Bron: Keep it Green

Fairway- en greenperfectie met raai- en struisgras

Een aantrekkelijke golfbaan met perfecte fairways en strakke, uniforme putting greens is meestal het resultaat van zorgvuldig geselecteerde graszaadmengsels. Ook bij de Royal Antwerp Golf Club. Daar gaat de voorkeur uit naar mengsels die zowel extreme weersomstandigheden aankunnen als een uitstraling van klasse en kwaliteit realiseren. De club vindt haar ideale mengsels bij graszadenproducent DLF, de onbetwiste #1 wereldwijd.

Barry Williams, de toegewijde greenkeeper bij de Royal Antwerp Golf Club, benadrukt het belang van het juiste graszadenmengsel: ‘‘Onze golfclub is de oudste van België, opgericht in 1888 en recent door Top 100 Golf Courses verkozen tot nummer één van België en nummer tweeëntwintig in continentaal Europa. Ik ben dan ook heel trots op onze uitstekend onderhouden baan.”

“Om de kwaliteit op dit niveau te houden, rekenen we op graszaadbedrijf DLF – via leverancier Greenmix. We bereiken optimale resultaten door met verschillende mengsels te werken, elk met hun eigen specificaties. De struisgrassen Arrowtown en Cobra Nova zijn, samen met de Masterline Golfmaster, de meest gebruikte graszaden.”

Arrowtown en Cobra Nova schitteren rond de holes
Williams licht de keuze voor de rassen Arrowtown en Cobra Nova toe: ‘‘Gedurende het jaar werken we met twee soorten struisgrassen. In de koelere maanden kies ik voor Arrowtown. Deze variant is ontwikkeld uit uitzonderlijk fijne en dichte planten, verzameld van de greens van de Arrowtown Golf Club in Nieuw-Zeeland. Arrowtown onderscheidt zich door een buitengewoon hoge dichtheid van scheuten en fijnheid van blad, zelfs bij de meest nauwkeurige snoei. Deze eigenschappen leveren maximale balsnelheid en precisie, wat het bijzonder geschikt maakt voor gebruik in golfbanen​​.’’

‘‘Tijdens de warmere maanden zaaien we het wit struisgras Cobra Nova. Dit vanwege de uitstekende zaadkiemkracht en de snelle kieming, essentieel voor ons intensieve zaaiprogramma. Bovendien heeft Cobra Nova een hoge tolerantie voor fusarium.’’

Williams benadrukt dat Arrowtown en Cobra Nova een gunstige invloed hebben op de kwaliteit van de putting greens.

Zoals bij de Royal Antwerp Golf Club, ervaren veel golfbanen problemen met Poa annua, een grassoort die tijdens de bloei de snelheid en richting van golfballen kan beïnvloeden. Poa is gevoelig voor droogte en ziektes. Een effectieve strategie om Poa te onderdrukken is het inzaaien van struisgrassen, die vanwege hun hoge dichtheid helpen in de strijd tegen Poa. Struisgrassen zijn bovendien beter bestand tegen agressievere behandelingen, wat bijdraagt aan het onderdrukken van Poa op de greens.

Golfmaster voor een groene fairway
“De Royal Antwerp Golf Club, gelegen op een bosrijke heidebaan met zandgrond, vereist een graszaadmengsel dat bestand is tegen droge en warme omstandigheden.

Het Masterline mengsel GolfMaster van DLF, met zijn 4turf®-grassen – tetraploïd Engels raaigras – is hiervoor het uitgelezen mengsel. 4turf® is bekend om zijn sterke droogtetolerantie dankzij een diep en robuust wortelstelsel.

De combinatie van hoge zodedichtheid en weerstand tegen ziekten en betreding maakt GolfMaster uitermate geschikt voor de greens, tees, approaches en fairways van de club. Het mengsel, bestaande uit 4turf® en fijne roodzwenkgrassen, voldoet daarom perfect aan de hoge kwaliteitseisen van deze uitdagende golfbaan”, besluit Barry Williams.

Beste Greenkeeper, beste Club,

Op 28 februari 2024 organiseert DCM in samenwerking met de GAB een opleiding “Grassen voor sportvelden en bodem als basis voor een weerbare golfbaan” met aansluitend een bezoek aan de fabriek van DCM.

Wanneer: woensdag 28 februari 2024
10:00u tot 12:00u: Herkennen van grassen (Henri Caenen en Erik Dolstra – DLF)
12:00u tot 13:00u: Lunch
13:00u tot 15:00u: Bodem als basis voor een weerbare golfbaan (Evert Verstreken, Thijs De Langhe & Annelies Bayens – DCM)
15:00u tot 16:00u: Rondleiding fabriek

Plaats:
De Ceuster Meststoffen NV (DCM)
Bannerlaan 79
2280 Grobbendonk
www.dcm-info.be

Inschrijving:
Inschrijven is mogelijk t.e.m. 21 februari 2024 via onderstaande link.

Beste sponsoren,

Wij willen jullie namens de GAB bedanken voor jullie jarenlange sponsoring en aanwezigheid op onze vergaderingen en opleidingen. Het is dankzij jullie steun dat we onze greenkeepers kunnen voorzien van de nodige informatie en opleidingen om hun werk goed te kunnen uitvoeren.

Hoewel het nog winter is in 2024, zijn wij al druk bezig met de voorbereidingen voor het seizoen 2024-2025. Wij staan altijd open voor nieuwe ideeën en voorstellen van onze sponsoren. Daarom willen wij jullie graag uitnodigen om eventuele onderwerpen of mogelijke opleidingen door te sturen naar belgiangreenkeepers@gmail.com.

Graag willen wij benadrukken dat wij op zoek zijn naar informatieve bijdragen en geen commerciële voorstellingen. Het doel van onze vergaderingen en opleidingen is om onze greenkeepers te informeren en nieuwe vaardigheden aan te leren.

Nogmaals bedankt voor jullie steun en wij kijken uit naar jullie input.
Met vriendelijke groeten.
Greenkeepers’ Association of Belgium

Bron: Keep it Green

Ondersteuning op alle fronten: een toegewijde gemeenschap

De John Deere 4R-serie tractoren belichamen de fusie van vakmanschap en technologie. Elke compacttractor die de Amerikaanse fabriek van John Deere verlaat en zijn weg vindt naar Europa, is grondig aangepast aan de specifieke eisen van de Europese markt. Van metrische bouten tot emissienormen en veiligheidsvoorzieningen, deze machines zijn klaar voor gebruik.

Voor John Deere is Cofabel/Cobelal in België de exclusieve invoerder en verdeler van landbouwmachines, tuin- en parkmachines en materiaal voor het onderhoud van tuinen, parken en golf- en sportterreinen. “Van advies en verkoop tot onderhoud en reparaties, de eigen Cogabel-sites en lokale dealers staan altijd paraat om te zorgen dat deze topmachines hun werk goed kunnen doen. We maken deel uit van een wereldwijde gemeenschap, waardoor iedereen kan profiteren van zowel lokale betrokkenheid als wereldwijde expertise”,
aldus Sven Vanluyten, area sales manager voor Cofabel/Cobelal.

Niet enkel landbouwmachines
Een gebruikelijke misvatting is dat John Deere enkel krachtpatsers van tractoren voor de landbouw op de markt zet. Maar de 4R-serie tractoren bieden ook voor de professionals in de groene sector geavanceerde functies die het werk gemakkelijker maken. En het zijn daarom niet minder krachtpatsers dan hun grote broertjes.

“LoadMatch, bijvoorbeeld, zorgt voor een soepele werking door de motorsnelheid aan te passen aan de belasting”, licht Sven Vanluyten toe. “Hitch Assist vereenvoudigt dan weer het gebruik van de hefinrichting aan de achterkant.

Met deze intelligente functie koppel je werktuigen sneller en veiliger aan de hef. Daarmee kan de bestuurder naast/achter de tractor staan, de machine vooruit en achteruit laten bewegen, én de hef achter opheffen en neerlaten. Bovendien wordt met de optionele zelf-nivellerende Quick-Park-lader en de standaard Air Ride-stoel het werk comfortabel en efficiënt uitgevoerd.”

Breed scala aan accessoires en opties
Dankzij functies zoals eHydro, een elektronische transmissie met drie versnellingen en Twin Touch-pedalen, kunnen de prestaties van de tractor moeiteloos aangepast worden aan verschillende taken. Dit verhoogt de efficiëntie en maakt het werk gemakkelijker en nauwkeuriger. Het hydraulische systeem maakt het dan weer veel eenvoudiger om PTO’s, hefinrichtingen en voorladers aan te drijven. Sven Vanluyten: “John Deere biedt ook een breed scala aan accessoires en opties om een tractor aan te passen aan allerlei specifieke behoeften. Denk aan hef- en trekhaken, voor- en achterspatborden, motor- en kapbescherming, verschillende bandenopties voor diverse toepassingen, en meer.”

Greenkeepers worden niet vergeten…
“John Deere Golf heeft ook een zeer compleet gamma loop- en zitmaaiers voor greens, fairwaymaaiers, trim-, surrounds- en rough-maaiers… Het Amerikaanse bedrijf heeft bovendien gedurende vele jaren een leidende rol gespeeld op het gebied van connectiviteit voor landbouwmachines. Maar nu kunnen dus ook greenkeepers profiteren van die specifieke voordelen. JDLink fungeert als een krachtige beheertool voor de volledige vloot van machines en biedt gedetailleerde ‘Loc History’-registraties, met nauwkeurige gegevens over het gebruik van de machines, het brandstofniveau en zelfs diagnostische foutcodes.”

“Bovendien is het mogelijk om een ‘geofence’ en een avondklok in te stellen. Beide functies waarschuwen de gebruiker voor verdacht gebruik, wat de beveiliging tegen diefstal aanzienlijk verhoogt. Het beste van alles is dat deze software gratis beschikbaar is, zowel als een handige mobiele app als in een gebruiksvriendelijke browser-gebaseerde versie. Met de wetenschap dat John Deere in de toekomst ook volledig elektrische tractoren en commerciële maaiers op de markt zal brengen, kijken we vol vertrouwen naar wat de toekomst in petto heeft”, aldus Sven Vanluyten.

Bron: Keep it Green

Elk jaar nieuwe uitdagingen aangaan is spannend

De Spiegelven Golf Club in Genk heeft van de plaatselijke bewoners de bijnaam ‘Het spiegeltje van de hemel’ gekregen wegens de ligging rondom een ven. De golfbaan werd gebouwd in 1988 en is ontworpen door de bekende Amerikaanse golfarchitect Ron Kirby. Ze beslaat 35 hectare en is omgeven door bomen en aanplantingen. Een van de speciale kenmerken zijn de vele vijvers, die de biodiversiteit bevorderen. De 550 leden van de club genieten van het parcours, dat hen een aantal serieuze technische uitdagingen biedt. Michel Willems, de hoofdgreenkeeper, neemt ons mee op een rondleiding.

Met een diploma biotechnologie op zak, kan Michel Willems terugkijken op een gevarieerde loopbaan, maar altijd in de buitenlucht, in het veld, als veldwerker of staalnemer voor grondonderzoek/ontleding voor bebouwde percelen (niet agrarisch), tuinaannemer en, later, als greenkeeper voor de Spiegelven Golf Club in Belgisch Limburg. Hij legt uit dat het onderhouden van een golfclub elk jaar weer nieuwe uitdagingen met zich meebrengt. “Dat maakt het werk juist zo boeiend. We herhalen nooit wat het jaar ervoor is gedaan. De onderhoudstaken beperken zich natuurlijk niet tot maaien, maar omvatten ook het aanleggen van vijvers en vooral bunkerrenovaties, de bemesting, het zoeken en gebruiken van verschillende grassoorten, het doorzaaien met struisgrassen, het beperkt gebruik van gewasbeschermingsmiddelen (tot maximaal drie of vier keer per jaar), enzovoort. We proberen ook eerder preventief dan curatief te werk te gaan.”

Robotisering is welkom
Michel Willems ontdekte de voordelen van Belrobotics-machines via lokale dealer VDB Technics. Dat was in 2018. Het begon allemaal met de aankoop van een ballenraper en een robotmaaier, geïnstalleerd op de driving range. En die machines werken nog steeds. Na meerdere droge zomers werd besloten om van half augustus tot eind november 2022 een demo met robotmaaiers te organiseren op twee fairways die de zomerhitte niet goed hadden doorstaan, met een bruine kleur en een slechte dichtheid als gevolg. Aan het einde van de demo bleek dat de grasmat weer een mooie groene kleur had gekregen en zelfs dichter was geworden, alsof hij niet het minste last had gehad van de droogte.

Michel Willlems: “Het gebruik van een robotmaaier is dus veel beter voor het gazon. Bovendien kun je hem zijn werk laten doen, zonder je zorgen te maken, en verder gaan met andere dringende taken. Het gras ziet er veel beter uit, het maaien is overal hetzelfde en het water wordt beter vastgehouden.”

“We overlegden vervolgens met VDB Technics om uit te zoeken op welke fairways we de robotmaaiers zouden installeren, om samen de beste locatie voor het laadstation te bepalen, om de stroomtoevoer te plannen, om de aankomst- en vertrek-loops te leggen, enzovoort. In totaal werden er zeven robotmaaiers geïnstalleerd, zes voor het grote parcours en de fairways en één voor de kleine par 3. Het parcours heeft vier kleine par 3 holes; de par 3’s van hole 12 en 17 kunnen automatisch mee gemaaid worden omdat ze dicht bij een gebied liggen dat bedekt wordt door een robotmaaier, terwijl hole 3 en 8 iets meer geïsoleerd liggen en daarom moeilijker te bereiken zijn. Voor deze twee zones is echter maar ongeveer twintig minuten nodig met een conventionele maaier. Het is dus geen groot probleem.”

De keuze voor automatisch maaien werd ook gerechtvaardigd door de lange levertijden voor onderdelen en reparaties, wat des te vervelender was omdat de semi-rough maaier dringend gerepareerd moest worden. Ook in dat opzicht was de demo zeer overtuigend, met een lager dieselverbruik, geen geluidsoverlast en een aanzienlijke tijdsbesparing.

“Het is ook goed om in gedachten te houden dat een fairway maaier ook vrij duur is. Hoe meer fairways er uiteindelijk zijn en hoe groter de oppervlakte, hoe goedkoper en rendabeler een robotmaaier zal uitkomen”, besluit Michel Willems.

Bron: Keep it Green

De kunst van het slijpen

Milati Grass Machines richt zich op een breed scala van professionals, onder wie sportveldbeheerders, fieldmanagers, greenkeepers en hoveniers. Zijn veelzijdig assortiment omvat diverse belijningsverven en kalkwagens, evenals producten van Foley Company, zoals slijpbanken en andere gereedschappen voor greenkeeping.

Arjen Spek, zaakvoerder Milati Grass: “Wat vaak vergeten, of op zijn minst niet zo goed uitgevoerd wordt, is het onderhoud van de kooimaaier, en dan meer specifiek de messen. Bij een kooimaaier heb je twee belangrijke delen: de snijcilinder en het ondermes. Die vormen het principe van een schaar, en knippen dus het gras. Maar het is natuurlijk veel meer dan dat. Er zijn twee belangrijke termen die je moet onthouden, en dat zijn ‘quality of cut’ (maaikwaliteit) en ‘aftercut appearance’ (maaibeeld).”

Volg de fabrieksrichtlijnen
“Het is belangrijk dat je de kooi onderhoudt zoals de fabriek het aangeeft”, zegt Arjen Spek. “En dat is natuurlijk zeer merkafhankelijk. Want je wil dat het maaibeeld en de maaikwaliteit exact zo blijven als de engineer van het merk in kwestie voor ogen had. In de volksmond spreekt iedereen over ‘het slijpen van de kooien’. Daarvoor wordt de snijcilinder scherp gemaakt aan de voorzijde van het mes. En met het ondermes net hetzelfde.

Klaar? Neen!
“Want een snijcilinder wordt na een tijdje conisch van vorm. Dat is omdat het mes van de snijcilinder in een soort helix loopt. Niet vlak, dus. Met als gevolg dat de ene zijde van het mes sneller slijt dan de andere kant.”

De Pi-tapemethode
Arjen Spek: “Dat heeft natuurlijk gevolgen voor het slijpproces. Want als je die cilinder ‘rondslijpt’, moet je eigenlijk die kegelvorm (coniciteit) eruit proberen te halen. Daar zijn diverse mogelijkheden voor. Je hebt bijvoorbeeld de befaamde Pi-tape. Die geeft een snelle, directe aflezing van de gemiddelde diameter, met micrometernauwkeurigheid. Dat doe je door de tape rond de omtrek van de snijcilinder te plaatsen. Je plaatst de tape eerst op de ene kant en dan de andere kant van de cilinder. Zo weet je waar je meer moet slijpen. Sommigen gebruiken daarvoor een schuifmaat.”

Maaieronderhoud met Foley-slijpbanken
“Het kan natuurlijk allemaal veel makkelijker”, gaat Spek verder. “En dan komen de Foley-slijpbanken op de proppen. Dit is wereldwijd het enige merk dat de as van de snijcilinder nauwkeurig opmeet, en ervoor zorgt dat die as evenwijdig komt te liggen met de as van de snijsteen. De machine berekent automatisch waar meer en minder moet afgeslepen worden, tot de snijcilinder opnieuw helemaal cilindrisch is, in plaats van conisch.

Want een Foley-machine slijpt over de volledige cilinder en niet enkel eerst aan de ene en dan aan de andere kant, waardoor de cilinder niet zelden nóg conischer kan worden. Bijkomend voordeel is dat de snijcilinder en het ondermes volledig zonder spanning hun werk kunnen doen, wat dan weer voordelig is voor de algemene levensduur van je kooimaaier.”

“Naast het rondslijpen is achterslijpen ook een belangrijk gegeven. Iedere maaiunit, van alle bekende merken, heeft een specifieke achterslijphoek. Die kan verschillend zijn per merk, maar met de huidige Foley-slijpbanken zitten deze gegevens verwerkt in de slijpbank. Door de snijclinder rond, cilindrisch én achteraan te slijpen, zal deze helemaal volgens de fabrieksspecificaties van het maaimachinemerk zijn.”

Backlappen als tijdelijke slijpoplossing
“Tussen de slijpsessies door kun je er ook voor kiezen om te backlappen. Het is een onderhoudsmethode voor het (tijdelijk) scherp houden van de messen, vooral belangrijk bij frequent gebruik. Bij het backlappen wordt pasta aangebracht op de maaimessen. De achterslijphoek zorgt voor een ruimte die de pasta vasthoudt. De slijppasta wordt op die manier ‘geforceerd’ tussen de snijcilinder en het ondermes, en slijpt zo beide componenten. Het is geen praktisch alternatief voor slijpen, maar het behoudt wel min of meer de scherpte van de messen. Vergelijk het met het slijpen van een zeis met een wetsteen.”

‘Front face’-onderhoud snijrand ondermes
“Tussen de slijpsessies door kun je ook kiezen voor ’front facen’. Dit is een onderhoudsmethode voor het (tijdelijk) scherp houden van de voorzijde/snijrand van het ondermes. Dit kan uitgevoerd worden met een speciale ‘front facer’, die elektrisch of pneumatisch aangedreven wordt. We hebben bovendien een manuele ‘front facer’, waarbij je gemakkelijk en snel met de hand de snijrand van het ondermes kan onderhouden. Zowel backlappen als ‘front facen’ zorgen voor een betere maaikwaliteit (‘quality of cut’) en maaibeeld (‘aftercut appearance’) tussen het échte slijpen door”, besluit Arjen Spek.

Bron: Keep it Green

Verhogen van de standaard in sportveldbeheer

Als het over sportveldbeheer gaat, neemt De Ceuster al vele jaren een prominente plaats in. Het loonwerkbedrijf specialiseerde zich vanaf dag één in precisiewerk en trekt dat ook door naar zijn sportafdeling. Het doet dat dankzij z’n innovatieve aanpak en diepgaande expertise. Met een focus op het leveren van topkwaliteit sportvelden, speelt De Ceuster een cruciale rol in het onderhouden en verbeteren van sportfaciliteiten, variërend van grassportvelden tot golfbanen.

Ing. Kim Swinnen, verantwoordelijke Sport: “Onze afdeling blinkt uit in het toepassen van geavanceerde technieken voor sportveldonderhoud. Het gebruik van gespecialiseerde machines, zoals een ‘affrezer’ voor de renovatie van zowel natuurlijke als kunstgrasvelden en Verti-drains® voor effectieve beluchting, onderstreept onze toewijding aan innovatie. Deze technieken zijn essentieel voor het behoud van gezonde grasmatten, wat cruciaal is voor sportprestaties én veiligheid van de spelers.”

De combinatie van theorie en praktijk
Het SPORT-team bestaat uit ervaren professionals die diepgaande kennis hebben van zowel de wetenschap als de praktische aspecten van sportveldbeheer. “Die ervaring mag zeer letterlijk genomen worden”, gaat Kim Swinnen verder.

“Neem nu bijvoorbeeld Thierry De Jonghe, ex-greenkeeper van Sporting Lokeren, KV Mechelen en Anderlecht, en daardoor een (groot) vat van technische kennis. Zo hebben we, naast een zeer gegronde theoretische kennis ook een karrenvracht praktische ervaring in huis.

Maar eigenlijk biedt ons hele team een persoonlijke benadering, afgestemd op de specifieke behoeften van elk sportveld. Deze aanpak garandeert niet alleen de kwaliteit van de velden, maar draagt ook bij aan de langetermijngezondheid van de sportfaciliteiten.”

Succesvolle samenwerking met KV Mechelen
Door nauw samen te werken met clubs, zorgt De Ceuster ervoor dat de velden niet alleen voldoen aan de hoge eisen van sport op topniveau, maar deze zelfs overtreffen. Deze samenwerkingen illustreren hoe De Ceusters expertise rechtstreeks bijdraagt aan het verbeteren van de speelcondities op professionele sportvelden. Een voorbeeld van de impact van De Ceuster is zijn samenwerking met KV Mechelen.

Kim Swinnen: “Deze samenwerking is echt wel een hele mooie. Daar hebben we zelfs twee medewerkers van ons – ‘Jeanke’ & Jordy – als fulltime greenkeepers aan de slag. En dat loont, want het natuurgrasveld ‘achter de kazerne’ is nog altijd een van de mooiste en best onderhouden 100% natuurlijke voetbalvelden van de Pro League!”

Kennis is macht
De Ceuster legt ook nadruk op opleiding en onderzoek. Door te investeren in de kennisontwikkeling van zijn medewerkers en het bijhouden van de laatste ontwikkelingen in sportveldbeheer, blijft het bedrijf vooroplopen in de industrie. Dit streven naar constante verbetering is een sleutelfactor in zijn succes.

Kim Swinnen: “We volgen heel veel vormingen (extern/intern) en seminaries, om onze kennis steeds verder aan te scherpen. Zelfs in het buitenland, als dat nodig is. Zo kunnen we ook onze klanten op de hoogte houden van de laatste nieuwtjes. Onze zaakvoerder Els De Ceuster – dochter van Herman – hamert heel fel op innovatie en techniek. Dus wij krijgen werkelijk alle mogelijkheden om ons bij
te scholen.”

De kracht van een eigen atelier
“We zijn geen dozenschuivers, maar hebben ons eigen atelier. Waar we – verdeeld over onze afdelingen – toch bijna 600 machines hebben staan. Combineer dat met een vijftal echte techneuten, en je weet dat we zowat elke machine kunnen ontwikkelen/bouwen, of op zijn minst helemaal aanpassen naar onze wensen en/of die van de klant. Dat zorgt er niet enkel voor dat we met unieke machines op de markt kunnen komen. Maar we hebben ook in het ‘renovatie’-seizoen – wanneer de planning voor iedereen eivol zit – altijd wel reservemachines of -stukken achter de hand. Dat zorgt voor rust in de hoofden van onze klanten. Niet iedereen kan dat zeggen”, besluit Kim Swinnen.

Bron: Keep it Green

Golfclub 7 Fontaines levert bewijs met kwalitatieve producten én teamwork

Golf Club 7 Fontaines in Braine-l’Alleud blaast dit jaar 35 kaarsjes uit en hoofdgreenkeeper Olivier Massaux mag er tegelijkertijd daar 30 uitblazen. Dat verdient een terugblik.

“Toen ik hier begon, was er één parcours van 18 holes, en over de jaren heen zijn we uitgebreid naar twee parcours van 18 holes en 1 parcours van 9, wat neerkomt op 100 hectare terrein. Gelukkig kan ik voor het beheer van die oppervlakte rekenen op mijn team van zestien greenkeepers, twee vaste mecaniciens en dan ook nog sporadisch enkele seizoenskrachten”, zegt Olivier Massaux. De club telt nu 1.800 à 2.000 leden, waarvan het merendeel trouwe senior-leden, maar toch ook een behoorlijk aandeel juniors. Vandaar dat er ook een toegewijde academie werd voorzien waar zes coaches klaar staan om opleiding te geven.

Bomenkap
Golf Club 7 Fontaines haalt zijn charme uit zijn versmelting met het bos, wat een missie is van de club en Massaux om hierover te waken, en ook geapprecieerd wordt door de leden. De twee parcours van 18 holes zijn beiden bomenrijk, waarvan één volledig geïntegreerd werd in het bos. “Bomenkap beperken we tot het absolute minimum, en als er gekapt wordt, planten we ook steeds minstens evenveel bomen terug aan. Natuurlijk, zoveel bomen brengt ook uitdagingen met zich mee inzake het terrein op topkwaliteit te houden tijdens de winterperiode. Bovenop de schaduw, zijn er minder temperatuur en licht, waardoor we kort op de bal moeten spelen.”

Natuurlijker aanpak
Sinds 2017 kwam er nog een uitdaging bij door het regionaal verbod op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Massaux was verplicht op een meer natuurlijke manier te werk te gaan, maar kon hiervoor onder andere rekenen op zijn adviseur. “We hebben ondertussen een mooi traject afgelegd, de laatste jaren. In plaats van te maaien op 3 mm en veel te rollen om een zo hoog mogelijke balsnelheid te hebben, maai ik het hoger en bezanden en beluchten we voldoende om minder stress te veroorzaken en voldoende lucht te hebben rond de wortels.” Massaux gaat verder: “De manier van werken is nu anders, zeker als we kijken naar hoe we het dertig jaar geleden deden. Eén zo’n evolutie is dat we meer werken met vloeibare producten, zoals de kwalitatieve producten van COMPO EXPERT. Zo gebruik ik sinds jaren frequent Kamasol® brillant Grün, een zachte, vloeibare NPK-meststof met alle 6 sporenelementen en een uitvloeier. De Kamasol® brillant Grün meng ik ook vaak met Basfoliar® Ferro Top voor het aanbrengen van ijzersulfaat, waarbij het extra kleureffect mooi is meegenomen. Een tweede evolutie is dat we nog meer en beter kunnen anticiperen op de weersvoorspellingen door weloverwegen producttoepassingen of bewerkingen uit te voeren, met steeds evoluerende machinerie.”

Grillig weer
Goede weersvoorspellingen worden met de grillen van de laatste jaren des te belangrijker om gepast te kunnen reageren en de greens gezond te houden. “Hiervoor heb ik dan ook samen met mijn adviseur een programma opgesteld, waarin we onder andere biostimulanten opnemen om de plant optimaal te ondersteunen. Zo gebruiken we onder andere Vitanica® RZ om de beworteling extra te stimuleren met het Ecklonia-zeewierextract en de bodembacterie Bacillus subtilis R6-CDX®”, vertelt Olivier Massaux. Een diepere beworteling zorgt voor droogtetoleranter gras. Gebruik van een wetting agent zoals Kick®, zorgt daarbovenop voor een betere benutting van het beregeningswater. “Zodoende zijn droogteperiodes in de zomer eigenlijk nog handelbaar”, geeft Massaux aan. “De maanden september tot en met november, daarentegen, zijn kritischer omwille van de weersomslag, waardoor het uitdagender is om een green tijdens de herfst en winter gezond te houden. Elk seizoen is dat een streefdoel voor ons en moeten we met ons team steeds trachten beter te doen. Zowel naar de toestand van het gras toe, als de holes continu bijsturen om de spelervaring te verbeteren.”

Olivier Massaux besluit: “Daarvoor moet er in eerste instantie passie zijn voor het vak, maar ik kan hier in 7 Fontaines ook rekenen op een hecht, ervaren team met veel onderling vertrouwen. We verstaan elkaar, en zo geraken we samen vooruit.”

Beste leden,
Chers membres,

Op dinsdag 10 oktober 2023 organiseert de GAB, de eerste vergadering van het nieuwe winterseizoen 2023-2024.
Mardi le 10 octobre 2023 la GAB organisera la première réunion de la nouvelle saison d’hiver 2023-2024.

Bron: GreenTechPower

Spiegelven Golfclub in Genk koos er twee jaar geleden voor om de repetitieve taken van de greenkeepers te automatiseren zodat deze mensen zich konden richten op wat echt toegevoegde waarde brengt: het verzorgen van de golfbaan. Ze ging daarvoor een samenwerking aan met VDB Technics, ook uit Genk.

Door personeelsgebrek zijn eigenaars van golfterreinen op zoek naar oplossingen om het onderhoud van de terreinen waar mogelijk te automatiseren en zelfs te verbeteren. Automatisch maaien van fairways en semi-roughs is een eerste facet waar veel winst te halen valt. Dat is een ervaring die VDB Technics al deelt met Golfforum Lummen, WaseGolf en de Lilse Golf.

Naast ontwikkelaar en installateur van de Drop-pit is het bedrijf uit Genk ook een veelgevraagde partner om het maaien op golf- en sportterreinen te automatiseren.
Een laatste realisatie op dat vlak is het project op de golfclub Spiegelven in het Limburgse Genk. Daar zorgen sinds midden dit jaar zeven maaiers voor het korthouden van de fairways en de semi-roughs op deze 18 + kleine 9-holesbaan.

Zonder omtrekdraad
Yves van den Bosch: ‘Met ons systeem kan je 100% op gps werken en dus zonder omtrekdraad. Wanneer de maaier bijvoorbeeld onder bomen geen signaal krijgt, dan stopt hij en gaat verder zodra hij terug signaal waarneemt. Wanneer je 100% perfectie wenst en dan 4G combineert met een omtrekdraad – hybrid mowing – dan kan hij altijd verder. Spiegelven als laatste realisatie is een terrein met veel bomen, en daar werkt het systeem perfect, zelfs zonder draad. Je kunt in ons systeem kiezen voor een rtk-robot op 4G of voor een robot met een wifisignaal. In dat laatste geval kan dat signaal wel gestoord worden door bijvoorbeeld een heuvel.’

Meer tijd om het terrein te verzorgen
Door te werken met robots en ook semi-roughs en fairways te maaien – twee verschillende hoogtes – heeft de greenkeeper meer tijd vrij om regelmatig het terrein proper te houden en bijvoorbeeld takken te ruimen na een storm en zo. Vroeger vermaalde de fairwaymaaier alles wat op het terrein lag: gras, kleine takken, dennenappels … Dat liet op momenten een niet zo fraaie indruk na.

Als de greenkeeper dagelijks die dingen manueel kan weghalen en de robotmaaier het werk kan laten doen, dan krijg je een veel mooier terrein dat door de spelers ook gewaardeerd wordt. Zelfs op de semi-rough ligt er geen afgemaaid gras meer omdat deze meerdere keren – en dus korter – gemaaid wordt. Het zicht is mooier omdat je vier maairichtingen kunt instellen. Je kunt dambordpatronen creëren en door de evolutie van de software komen er iedere dag nieuwe mogelijkheden bij. Als installateur stel je dan de meest efficiënte lijnen in om de maaier maximaal te laten maaien in zo min mogelijk tijd.

Netwerk van antennes
Yves: ‘Met het 4G-basisstation dat hier bij ons op kantoor hangt, kunnen we een cirkel met een straal van vijftien kilometer afdekken. Daarin kan ik al die robots aansturen op twee tot drie centimeter nauwkeurig. Als er om de dertig kilometer zo een antenne komt, krijg je een netwerk van antennes waar de maaiers in die regio hun signaal kunnen vinden. Klanten betalen het dataverbruik per jaar dat op pakweg 150 euro komt. De Ballpicker draait op dezelfde technologie.’

Automatisch maaien van 18 + kleine 9-holes met zeven maaiers in de praktijk
Lode Moies, verkoopverantwoordelijke: ‘We hebben in Spiegelven drie fairways die gemaaid worden, de 12, 13 en 14. We hebben daar een laadstation dat we zo dicht mogelijk bij de stroomvoorziening zetten en op een plaats waar het maximaal de satellieten kan ontvangen.’

‘Vervolgens bepalen we de route van de maaier, we gaan alles inlezen en een map creëren waardoor je het laadstation met een loop verbindt. Je moet vanaf het laadstation vertrekken met een perimeterdraad zodat de maaier perfect kan aandokken. De draad gaat tot in het te maaien veld: hij wordt makkelijk door de maaier gevonden en hij kan aandokken.’

‘We creëren eerst de ‘safety connected zone’, dat is eigenlijk de draad van vroeger, en lezen dan de fairway en de semi-rough in. Die safety zone kan enkel door de dealer worden ingesteld. Binnen deze zone kan de gebruiker zelf naar hartenlust instellen en eigen zones met verschillende vereisten creëren. We kunnen tot 3.000 gps-punten gaan maken met onze software. Dat betekent een hoge nauwkeurigheid in hoeken en kanten. Vergelijk het met pixels bij een foto. Vanuit de ‘hoofdsafetyzone’ kan de maaier vertrekken naar de andere zones.’

‘De maaier vertrekt vanuit zijn loop-laadstation in de hoofdsafetyzone van de 14 naar de 13 en van daaruit naar de 12. We hebben de zones en dan de paden tussen de zones gecreëerd. En daar kan de greenkeeper dan zelf kiezen welke zones hij hoeveel keer maait en op welke hoogte of volgens welk patroon. Hij kan ook ingeven hoeveel percent van de tijd de maaier binnen een cyclus in een bepaalde zone mag maaien.’

‘Dan kunnen we een maaischema opstellen. Via het instellen van werkuren kun je bijvoorbeeld het element zones overbruggen. Aan de andere kant kun je het nog veel eenvoudiger maken zodat de greenkeeper gewoon iedere keer zelf kan bepalen waar de maaier(s) naartoe moet(en).’

De klant kan nu makkelijk wijzigingen aan het maaiproces aanbrengen, bijvoorbeeld no-gozones invoeren of een bunker vergroten. Hij kan de maaiers ook op meerdere devices tegelijk installeren en apart rechten toekennen volgens een bepaalde hiërarchie van gebruikers. Op 24 uur tijd hebben de maaiers hier heel het terrein (18+9) gemaaid.

In Spiegelven heeft VDB Technics het geheel ingedeeld in de drie fairways en de semi-roughs. De maaihoogte van de robots is instelbaar tussen 12 en 100mm.

Lode: ‘Zo komen we in totaal tot een vijftiental fairways – er zijn er ook enkele die verwaarloosbaar klein zijn – die we automatisch maaien. Bij de fairways die door het bos lopen, werken we met een perimeterdraad.’

‘Wij hebben samen met de klant een combinatie van zeven maaiers uitgekozen en de maaicapaciteit van iedere machine gerespecteerd. Wij trekken bij de berekening van de aangegeven capaciteit ongeveer 15% af omdat we rekening houden met rust- en laadtijden, transporttijden, sproeitijden op het veld enzovoort. We gaan er bij onze berekening van uit dat de maaiers nooit volcontinu gaan kunnen werken.’

‘Deze installatie hebben we in stappen opgebouwd’, aldus Lode. ‘Als eerste project hebben we alleen de fairways ingelezen en dan kwamen we uit op maximaal 1,5 tot 2 hectare. Een tijdje later hebben we de semi-roughs erbij genomen. Daarna zijn we voor de verschillende semi-roughs verschillende maaihoogtes gaan instellen.’

GTP: ‘Hoe verdeel je de oppervlakte door het ideale aantal maaiers? Beter twee grote dan vier kleine?’
Lode: ‘Dat hangt af van de staat en de vorm van het terrein. We bekijken dat ter plaatse en maken er dan een project van. We nemen er de kaart bij, maken een analyse, kijken of het een heel lang en smal terrein is of net niet … En op basis van die gegevens gaan we kiezen welk type maaier en ook hoeveel maaiers we gaan installeren.’

Yves: ‘Voor de Ballpicker maken wij ook een indeling van de driving range. We zullen deze in de drukke periodes bij voorkeur in de ‘high density’ zone laten rijden. In de zones waar minder ballen liggen, hoeft hij niet zoveel te rijden. Eerst de grote massa weghalen. Om echt vlot te werken moeten er net zoveel ballen op het terrein als in de bak liggen, er moet een soort continue wisselwerking zijn: speler speelt weg en robot haalt binnen.’

GTP: ‘Willen jullie dit ook opentrekken naar sportvelden?’
Yves: ‘Voetbalclub Bree-Beek is volledig met rtk uitgerust, daar maaien ze vijf pleinen met één maaier.’

‘In 2020 was er een gunning van Sport Vlaanderen uitgekomen waarbij deze maaier als beste uit de test is gekomen. Daardoor kunnen sportverenigingen of gemeentebesturen nu vijf jaar lang een aanvraag doen voor robotmaaiers voor automatisering van hun sportvelden waardoor wij tegen een verminderde prijs de robots kunnen gaan installeren. Veel gemeentes gaan op deze manier de voordelen van automatisch maaien leren ontdekken. De sportvereniging of het gemeentebestuur wordt de eigenaar van de robot. We hebben hier in de provincie al heel wat gemeentes gerobotiseerd op dat vlak.’

GTP: ‘Hoeveel maaiers heeft Spiegelven daardoor uitgespaard?’
Lode: ‘De machines die er waren, bleven behouden zodat er een back-up blijft. Stel dat er een wedstrijd is en men wil de gekende strakke lijnen, dan worden die ingezet. Maaien met een cilindermaaier heeft de gekende voordelen die je met een rotatieve maaier nooit kunt evenaren. Maai bijvoorbeeld continu met de robot op 15 mm en juist voor een wedstrijd met de oude fairwaymaaier op 14 mm. Dan heb je geen grasafval en krijg je de mooie, strakke lijnen.
Bovendien krijg je een stevigere grasmat en plakt er geen gras meer aan de schoenen van de spelers.’

Hoe berekent een sport- of golfclub de investering?
Yves: ‘Eerste uitgangspunt: ‘ik vind geen personeel’. Spiegelven spaart ongeveer 25 tot 30 uren per week uit door het automatisch maaien van semiroughs en fairways. Die greenkeeper heeft nu tijd om de bosranden eens proper te blazen, of takken op te rapen. Het terrein ziet er veel netter uit met deze investering dan wanneer je met een gewone fairwaymaaier zou maaien.
Laat ons zeggen dat de investering in een conventionele fairwaymaaier met gps-sturing overeenkomt met de complete robotinstallatie met meerdere maaiers. Het onderhoud van deze maaier is natuurlijk veel lager dan dat van een kooimaaier.’
‘Bovendien kun je hier ook ’s nachts mee maaien zonder iets of iemand te storen. En mocht dat niet kunnen, dan pas je je maaischema hierop aan. Een ander voordeel is dat je weinig afhankelijk bent van het weer en geen insporing maakt. Je kunt ook hellingen tot 45% aan, en je moet minder prikken. En doordat je alle dagen maait, mag je al eens een dag overslaan. Je kan je bemestingsschema ook aanpassen: minder kilo’s in totaal en meer gespreid.’

Zeven robots op Spiegelven: dagboek van 2023
Bij Spiegelven was de fairwaymaaier toe aan vervanging. Een tweede argument pro automatisch maaien was voor de Genkse golfclub dat er weinig goeie vaste werkkrachten te vinden waren. Omdat Spiegelven al langer met VDB Technics werkte, hebben beide partijen de koppen bij elkaar gestoken. Voor iets meer dan het aankoopbedrag van de gps-gestuurde fairwaymaaier hebben ze hier nu voor deze maaioplossing gekozen. Bovendien worden nu ook de semi-roughs erbij gedaan en is er overcapaciteit. En met deze groeizame zomer hebben de robots alles mooi onder controle kunnen houden. Gemiddeld zet elke robot hier van begin april tot eind augustus circa 3.500 km op de teller. En dat met een werkbreedte van 1,03 meter.

Onderhoud
Yves: ‘Alle maaiers ondergaan een standaard winteronderhoud. Ze komen naar hier en worden gepoetst, de motoren gaan eruit, de tandwielkastjes worden geopend, lagers worden eventueel vervangen en er gaat nieuw vet in. De neuswieltjes, ophanging en die dingen worden vervangen als ze overmatige slijtage vertonen. Daarvoor rekenen we een vaste prijs van 655 euro per maaier all-in. Daarin krijg je nog eens 10% op alle onderdelen die je koopt. Zo betaal je bijvoorbeeld 100 euro voor een set van 50 mesjes, die je één keer per maand vervangt. Er zijn plaatsen waar ze voor een sportveld de mesjes maar één keer per jaar vervangen en andere waar ze alle twee weken nieuwe moeten steken. Dat hangt van de gras- en grondsoort af. Bij de Ballpicker doen we ter plaatse onderhoud op kilometers.’

Bron: GreenTechPower

Global Vision Engineering, de start-up van Valentine Godin, heeft de app Maya ontwikkeld om greenkeepers en golfbaanbeheerders te voorzien van een schat aan informatie om hen in staat te stellen hun golfbanen efficiënter en duurzamer te beheren. Inmiddels werken verschillende Belgische golfclubs met deze app en gaat de ontwikkeling ook in het buitenland verder, met name in Engeland, Spanje en Nederland in eerste instantie.

Valentine Godin komt oorspronkelijk uit Waals-Brabant, maar studeerde milieutechniek in Londen. Ze vervolgt: ‘Voor mijn eindwerk besloot ik me te richten op golf, en meer specifiek op watermanagement. Zo kwam ik op de Hulencourt-golfbaan, waar Marc Thiébaut, die toen hoofdgreenkeeper was, me een aantal dingen liet doen. Van het een kwam het ander en naast de ontwikkeling van een hydrologisch model raakte ik meer geïnteresseerd in het vak van greenkeeper. Ik kreeg ook de kans om te werken met geconnecteerde sensoren, nieuwe technologieën en IoT (Internet of Things).’

Maya
‘Vervolgens heb ik de Waalse realiteit rond zerofyto leren kennen en wilde ik mijn technologische kennis gebruiken om dingen te realiseren. Op de golfbaan van Rigenée kreeg ik de kans om te werken aan ziektepreventie en ik maakte van de gelegenheid gebruik om de Maya-app te lanceren om er een nuttig hulpmiddel voor greenkeepers van te maken. De app is sinds november vorig jaar op de markt en inmiddels maken meer dan twintig golfbanen in vijf landen er dagelijks gebruik van. De kern van de app gaat over ziektepreventie. We denken ook na over hoe we kunstmatige intelligentie en nieuwe technologieën zo effectief mogelijk kunnen implementeren om greenkeepers te helpen. We wilden ook een applicatie ontwikkelen voor gazonexperts. Maya is daardoor heel gebruiksvriendelijk en intuïtief in gebruik.

Een alles-in-éénoplossing
Maya is een alles-in-éénoplossing voor greenkepers: dankzij de app is het mogelijk om taken en teams te beheren, maar ook de watervoorziening tijdens het seizoen te regelen, het gebruik van meststoffen en bodemverbeteraars te optimaliseren of het beheer van het machinepark te verzorgen. Valentine: ‘Op dit moment vereist machinemanagement nog handmatige ingrepen, bijvoorbeeld om onderhoudswerkzaamheden te plannen. Met de komst van geconnecteerde machines zullen we machineonderhoud kunnen digitaliseren en automatiseren, en herinneringen kunnen sturen naar de greenkeeper wanneer een interventie gepland is. Wat velddata betreft, beginnen we met de sensoren die al op het parcours aanwezig zijn of bieden we een pakket sensoren aan waarmee Maya over de nodige basisinformatie kan beschikken.’

De app stelt de greenkeeper ook in staat om alles wat er op het parcours gebeurt in te geven, zoals schade door mollen of everzwijnen, verstopte drainage enzovoort. Op dezelfde manier kan elk type rapport (bv. grondanalyse) ook worden ingegeven om ziektebeheer of andere voorspellingen te ver!jnen. Maya beheert ook de spuitwerkzaamheden zodat ze eenvoudiger kunnen ingepland worden binnen een team.
Valentine vervolgt: ‘Dankzij het concept van de app kan je een algemeen beeld hebben van wat er op de golfbaan gebeurt, maar ook nuttige links maken om te monitoren en te begrijpen wat je doet. Zo is het mogelijk om in één gra!ek de irrigatierondes, de bemestingstoepassing, de gemeten temperaturen en het waarnemen van bijvoorbeeld dollarspot samen te brengen.
Waarschuwingen kunnen via e-mail of whatsapp worden verzonden, wat de gebruiksvriendelijkheid verder ten goede komt. Daarnaast wil ik erop wijzen dat deze app niet bedoeld is om een consultant te vervangen, maar eerder om in de praktijk effectiever te zijn wanneer de consultant niet aanwezig is.
Wij werken met zowel greenkeepers als consultants. Dankzij Maya besparen ze tijd wanneer ze niet op de golfbaan zijn, maar hebben ze ook een rapportagetool die alle interventies en problemen op de baan verzamelt. In de app zijn verschillende soorten rollen voorzien: de hoofdgreenkeeper heeft toegang tot alle informatie, de greenkeepers tot een deel van de informatie en de consultant kan bijvoorbeeld het interventieschema samenstellen of aanpassen.’

Voor Valentine blijven bodem en planten natuurlijk de sleutel op een golfbaan. ‘De tool die we aanbieden bespaart tijd, voorkomt het verliezen van papieren notities en zorgt dat je alle relevante informatie kan raadplegen, waar je ook bent: op de (golf-)baan, op kantoor … of zelfs in de clubhouse. Inmiddels hebben sommige secretaresses bijvoorbeeld toegang tot Maya, zodat ze ook leden zo goed mogelijk kunnen inlichten, bijvoorbeeld wanneer er een bezanding plaatsvindt. Ten slotte ben ik van mening dat Maya een tool is die het beheer van zerofyto op een golfbaan vergemakkelijkt, omdat je daarmee antwoorden kan vinden op de vragen die greenkeepers zich stellen.’

En de visie van Global Vision Engineering lijkt haar vruchten af te werpen. Inmiddels heeft het bedrijf maar liefst acht mensen in dienst om de producten verder te ontwikkelen, op de markt te brengen en de aftersalesservice te verzorgen. Naast de Benelux toont de Engelse markt behoorlijk wat interesse, wat logisch is gezien de aantrekkelijkheid van het land voor golf en sporten op gazon.

Bron (Rinkpen): Gilles Parmentier / Sustainability Manager

Duurzaamheid, c’est quoi ça?
Duurzaamheid, sustainability, durabilité. Wat een woord, wat een begrip… Enkele jaren geleden een niche concept, tegenwoordig niet te missen. Het woord van de toekomst. Maar wat betekent het nu eigenlijk? Op het eerste zicht lijkt het evident: in zijn simpelste vorm is duurzaamheid gericht op het behoud van de planeet, “to sustain”, het garanderen dat de volgende generaties een leefbare planeet erven. De EU goot het in een bondige en elegante definitie: “Sustainable development means meeting the needs of the present whilst ensuring future generations can meet their own needs. It has three pillars: economic, environmental and social.” Niet evident voor zo’n alomvattend begrip. Dit tweede zinnetje wordt vaak over het hoofd gezien, maar is cruciaal. Het belichaamt namelijk de alomvattendheid van het woord duurzaamheid.
Voor velen is dit woord synoniem met biodiversiteit, het milieu. Duurzaamheid omvat echter drie pijlers. De economische en sociale zuil dragen evenveel gewicht maar worden vaak vergeten. Persoonlijk vat ik het graag samen met de 3 P’s: “People, Planet, Profit”.
Organisaties, processen, diensten, … zijn dus pas duurzaam indien ze economisch haalbaar zijn, de planeet ten goede komen en leiden tot een betere en meer gelijke samenleving.

Oké, nu concreet!
Om het concept verder te verduidelijken en concreet uit te werken hebben de Verenigde Naties het opgebroken in 17 globale en zeer ambitieuze streefdoelen, de “Sustainable Development Goals”. Deze SDG’s omvatten onder andere het elimineren van armoede, het garanderen van gezonde ecosystemen op het land en in het water, de ontwikkeling van kwaliteitsvolle infrastructuur en het voorzien van groene en betaalbare energie voor iedereen. Om deze visie te vertalen naar de Vlaamse golfsector heeft Golf Vlaanderen het initiatief “Golf Kompas Duurzaamheid” opgestart, waarbij het de Vlaamse golfclubs aanspoort zich in te zetten voor duurzaamheid.

Samen met studiebureau Route 2030 ondersteunt de vereniging de clubs invulling te geven aan de 17 SDG’s door concrete acties voor te stellen en hun voortgang op te volgen aan de hand van indicatoren. In een eerste fase werden de deelnemende clubs uitgedaagd vijf ambitieuze doelstellingen te formuleren en concrete acties voor te stellen om deze te bereiken. Voor Rinkven vormt dit het ideale kader om de projecten waar ze al mee bezig is meer in de kijker te zetten en nieuwe projecten op te starten.

Rinkven’s kompas
In welke richting wijst de kompasnaald van Rinkven momenteel? Als eerste doelstelling wilt Rinkven haar eigen groene energie opwekken door de installatie van zonnepanelen op de verschillende gebouwen van de club.
In een eerste fase zijn deze winter maar liefst 256 zonnepanelen op het caddyhouse geïnstalleerd, goed voor een jaarlijks vermogen van 89 000 kWh. Dit komt neer op het jaarlijks energiegebruik van 25 gemiddelde gezinnen.
Voor Rinkven zullen deze zonnepanelen meer dan 33% van haar energieverbruik dekken.
De club heeft de ambitie deze capaciteit op termijn uit te breiden en te incorporeren in een integraal energiebeleid, gebaseerd op de suggesties van enkele clubleden.

Een tweede thema dat de club aansnijdt is het beheer en de verwerking van afvalstoffen.
Hierin komen alle afvalstromen aan bod, afkomstig van het clubhuis, de greenkeepers, het restaurant en de golfbaan. Het afval afkomstig van het clubhuis en het restaurant wordt nu al gesorteerd en gerecycleerd, dit zal uitgebreid worden naar de vuilbakken op het terrein en bij de greenkeepers. Ook het groenafval zal correct verwerkt worden.
Zo zal het gras- en bladafval door een composteringsbedrijf omgezet worden in vruchtbare bodem, tak- en stamafval zal indien mogelijk verkocht worden. De overschot zal blijven liggen om het aandeel dood hout in de bossen vergroten. Ook het afvalwaterbeheer wordt onder handen genomen. De huidige afvalwaterzuiveringsinstallatie nadert zijn pensioen, twee opties ter vervanging van het oude systeem liggen al op tafel. Enerzijds kan de aanwezige installatie plaatsmaken voor een rietveld, waarbij biologische processen alle afvalstoffen uit het water zuiveren. Dit water kan vervolgens veilig geloosd worden of ter irrigatie gebruikt worden. Anderzijds heeft de club de optie een lange persleiding aan te sluiten op het rioleringsnetwerk van Sint-Job-In-’t-Goor.

Het opstellen van een doordacht natuurbeheerplan is een derde grote doelstelling waarmee Rinkven druk in de weer is. De eerste stap is het bekomen van een globaal beheerplan voor het volledige terrein, met een focus op het beheer van de bossen.
Dit zal de club in staat stellen algemene beheerwerken uit te voeren op het terrein en indirect schimmelziektes op de greens beter te controleren. Maar ook andere vegetatietypes komen aan bod. Zo heeft de club sinds één jaar beslist de vijveroevers op een meer natuurlijke manier te laten uitgroeien. Deze kleine actie heeft grote positieve effecten voor de biodiversiteit, dieren, waterkwaliteiten zelfs de golfer. In deze smalle overgang tussen land en water groeit een weelde van kruiden bloemen, die de vijvers ’s zomers in een krans van geel en paars hult en insecten, amfibieën en vogels van voedsel en schuilplaatsen voorzien. Daarnaast vormt deze strook een soort barrière rond de vijver door fairwaymeststoffen op te vangen voor ze in het water terechtkomen en algenbloei stimuleren. Ook golfballen worden opgevangen voor ze in de duistere dieptes duiken.

De (wind)richting van de toekomst
De aandachtige lezer die de drie P’s in gedachten hield heeft wellicht opgemerkt dat één P sterk ondervertegenwoordigd is. Where are the People? In de tweede fase van het Golfkompas Duurzaamheid is de opdracht aan de clubs vijf bijkomende doelstellingen uit te denken en ook hier concrete acties voor in te plannen.
Rinkven zal deze tweede fase aangrijpen om de sociale zuil in de kijker te zetten. Zo wil de club stageplaatsen aanbieden voor aspirant-greenkeepers en de jeugdlessen verder uitbreiden. Ook wil Rinkven mogelijkheden zoeken om de lokale gemeenschap meer te kunnen betrekken via onder andere infodagen of geleide wandelingen op het terrein. Op termijn zal voor elk van de 17 sustainable development goals een doelstelling geformuleerd worden, dus zal als het ware de wind der duurzaamheid alle richtingen uitblazen.

Het concept duurzaamheid in zijn geheel is moeilijk te omvatten en bevat zoveel aspecten dat het bijna onmogelijk wordt duidelijke actieplannen uit te lijnen. Het opbreken in meer hanteerbare doelstellingen en acties via de SDG’s en het golfkompas duurzaamheid vergemakkelijkt deze opgave significant. Het mooie van deze aanpak is echter niet alleen de versimpeling van een complex begrip.
Eens je namelijk over één SDG begint na te denken ontdek je automatisch links met andere aspecten van duurzaamheid en kom je van nature tot een meer holistisch inzicht van het concept. De gedachtestroom neemt als het ware een zandlopervorm aan: een zeer breed en complex begrip wordt opgebroken in individuele onderdelen, waardoor de onderliggende samenhang blootgelegd wordt en het gehele plaatje duidelijk wordt.
De complexe machine wordt gedemonteerd en terug in elkaar gestoken om de interne werking te begrijpen